Thị trường gạo thế giới có nguy cơ gián đoạn trong thời gian tới

Mặt khác, ngành gạo sẽ tiếp tục là vấn đề gây tranh cãi trong các cuộc đàm phán mậu dịch quốc tế, đặc biệt là ở những cuộc có liên quan đến Mỹ, quốc gia xuất khẩu gạo chủ chốt duy nhất có đa số dân không coi gạo là lương thực chính.

Theo phân tích của Stratfor, trong những năm qua, những biện pháp bảo hộ đã dẫn đến một số thay đổi quan trọng trên thị trường gạo. Ấn Đô, luôn là nước sản xuất gạo lớn, đã vọt lên chiếm vị trí đầu bảng các nước xuất khẩu gạo trên thế giới nhờ sự trợ giúp của các khoản trợ giá và đồng yếu rupee.

Tương tự như Ấn Độ, Trung Quốc cũng đang tiến hành những biện pháp để thúc đẩy sản xuất gạo trong nước. Tuy nhiên, giá gạo cao cộng với lượng tiêu thụ trong nước gia tăng đã dẫn đến nghịch lý là Trung Quốc trở thành một trong những nước nhập khẩu gạo lớn nhất thế giới.

Mặc dù Bắc Kinh đang thực thi một số hạn ngạch ngặt nghèo đối với nhập khẩu gạo, song gạo nước ngoài vẫn cao hơn nhiều so với gạo được trồng tại nước này. Do đó, mặc dù các biện pháp quản lý của chính phủ đã đảm bảo rằng gạo nước ngoài chỉ chiếm tỷ lệ phần trăm nhỏ trong tổng lượng tiêu dùng của Bắc Kinh, song quy mô quá lớn của thị trường Trung Quốc vẫn khiến quốc gia này đóng vai trò thiết yếu trên thị trường gạo thế giới.

Nhu cầu lớn của Trung Quốc đối với gạo nhập khẩu sẽ không thể sớm biến mất. Tương tự, Bắc Kinh sẽ phải tiếp tục các khoản trợ giá cho người nông dân nhằm giảm 1,5% giá gạo trong vụ mùa 2017-2018.

Với quyết tâm buộc Bắc Kinh phải mở cửa thị trường, cuối năm ngoái, Mỹ đã đệ đơn kiện Trung Quốc lên Tổ chức Thương mại Thế giới (WTO), với lý do Bắc Kinh áp đặt hạn ngạch đối với nhập khẩu gạo, lúa mì và ngô.

Nhưng mặc dù Washington có thể đạt được một số thành công trong việc giành quyền tiếp cận một số sản phẩm ngũ cốc chủ chốt khác, song có khả năng gạo vẫn được bảo hộ chặt chẽ do tầm quan trọng của loại ngũ cốc này đối với văn hóa của Trung Quốc.

Ảnh hưởng của Trung Quốc đối với hoạt động sản xuất gạo của thế giới không chỉ nằm dừng ở lĩnh vực tiêu thụ và các biện pháp bảo hộ.

Cũng theo mạng Stratfor, do các chính phủ lạm dụng các hình thức trợ giá trong suốt mấy thập niên qua, nên thị trường quốc tế rơi vào tình trạng dư thừa công suất.

Mặc dù các chính phủ Thái Lan và Việt Nam đã có nỗ lực thuyết phục nông dân trồng gạo chuyển sang các cây trồng khác, song sản lượng trên toàn cầu vẫn đạt trên 42 triệu tấn, thấp hơn mức của năm 2014, song cao hơn mức năm 2016. Việt Nam chiếm phần lớn mức tăng sản lượng này.

Chủ nghĩa bảo hộ cũng tiếp tục được áp dụng tại thế giới phát triển. Mặc dù Nhật Bản và Hàn Quốc chỉ đóng vai trò nhỏ trên thị trường gạo thế giới, song mỗi nước đều áp thuế quan 200% hoặc hơn đối với ngành này và chi mỗi năm hàng tỷ USD để trợ giá gạo.

Trong khi đó, các nhà sản xuất tại Mỹ – quốc gia phát triển duy nhất nằm trong nhóm 5 nhà xuất khẩu gạo lớn nhất thế giới, nhận được sự hỗ trợ chính trị và xã hội ít hơn so với những nông dân châu Á.

Trong những tháng tới, gạo sẽ vẫn là trung tâm của các cuộc đàm phán mậu dịch giữa các nhà sản xuất và nhà tiêu dùng gạo lớn nhất châu Á.

Và như những gì đã chứng kiến tại các cuộc đàm phán song phương giữa một bên là EU và một bên là Nhật Bản, khối Mercosur và Canada, ngay cả những điểm bất đồng nhỏ cũng có thể làm trì hoãn hoặc chệch hướng các cuộc đàm phán mậu dịch, nhất là khi đụng đến vấn đề nông nghiệp.

Và gạo là vấn đề không hề nhỏ đối với hầu hết các quốc gia châu Á. Tuy nhiên, trong khi một số quốc gia có thể buộc phải gạt lĩnh vực này ra khỏi cuộc đàm phán mậu dịch để thúc đẩy các cuộc đàm phán đó, thị trường gạo sẽ tiếp tục bị phương hại do sự bất ổn và thiếu năng suất bắt nguồn từ những biện pháp bảo hộ thái quá.

Theo vietnam+